Dijital Vatandaşlık: Çocuğunuz Dijital mi?
Tüm dünyada bilişim ve iletişim teknolojileri başta olmak üzere her alanda dijitalleşme çalışmaları hız kazanmaktadır. Bu dijitalleşme çabalarıyla birlikte, çeşitliliği her geçen gün artan ve sürekli yeni özelliklerle karşımıza çıkan akıllı teknolojik araçlar, hem Türkiye'de hem de dünyada dijital nesil olarak adlandırılan çocuklar ve gençler tarafından etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Bu nedenle “Dijital Vatandaşlık” kavramı giderek daha önemli hale gelmektedir.
Dijital Vatandaşlık Nedir?
Dijital Vatandaş: Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanırken amacının farkında olan, eleştirel düşünebilen ve teknolojiyi başkalarına zarar vermeden kullanabilen, internet ortamında iletişim hakkını doğru bir şekilde kullanan, ürettiği içeriklerde ve paylaşımlarda etik davranan ve başkalarını da bu yönde teşvik eden bireylerdir.
Günümüzde iyi vatandaşlık kavramı, yerini hızla iyi bir dijital vatandaş olma terimine bırakmaktadır. Bunun başlıca nedeni, gençler ve çocuklar arasındaki iletişimin ve bilgi aktarımının büyük ölçüde dijital araçlar vasıtasıyla gerçekleşmesidir. Dijital vatandaşlık, sanal ortamda da gerçek hayatta olduğu kadar önemli etkiler yaratabilir. İyi bir dijital vatandaş, teknolojik araçları güvenli, bilgili, bilinçli ve etkin bir şekilde kullanabilmelidir.
Dijital Vatandaşlığın Dokuz Boyutu
- Dijital Erişim: Dijital ortamlarda uygunsuz veya yanıltıcı içeriğe erişim mümkün olabilir. İyi bir dijital vatandaş, eriştiği bilgiyi analiz edebilmelidir.
- Dijital Ticaret: Çevrimiçi bankacılık ve alışveriş sistemleri kullanılırken kişisel verilerin korunması ve güvenli sitelerin tercih edilmesi önemlidir.
- Dijital İletişim: İnternet üzerinden iletişimde, kişisel bilgilerin paylaşımına dikkat edilmelidir.
- Dijital Okuryazarlık: Eğitim-öğretim faaliyetlerinin dijital ortamda gerçekleştirilmesi. Çocuklar akıllı ekranlarla büyüdüğünden, bu araçları eğitim amaçlı kullanmayı öğrenmeleri büyük avantaj sağlar.
- Dijital Etik: Bilgiyi doğru ve etik bir şekilde kullanmak, başkalarının haklarına saygılı olmak önemlidir.
- Dijital Kanun: Dijital ortamda işlenen suçların farkında olunmalı ve günlük hayatta yapılmayan davranışların dijital ortamda da yapılmaması gerektiği bilinmelidir.
- Dijital Sağlık: Dijital sağlık uygulamaları, sağlık bilgilerini koruma ve dijital ortamlarda geçirilen zamanı sağlıklı yönetme bilinci gerektirir.
- Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Dijital ortamda hakların ve sorumlulukların bilincinde olunmalıdır.
- Dijital Güvenlik: Çevrimiçi güvenlik risklerinin farkında olunmalı ve bu riskler azaltılmalıdır.
Dijital Vatandaşlık ve Dijital Yerliler
Dijital vatandaşlık kavramı ile birlikte, dijital yerliler kavramı da ortaya çıkmıştır. Dijital yerli olabilmek, dijital araçları etkin bir şekilde kullanmayı öğrenmeyi gerektirir. Çocuklar, doğuştan dijital vatandaşlık kimliğine sahiptir ve bu kimliği bilinçli bir şekilde kullanmayı öğrenmelidir.
Çocuklar İçin Dijital Vatandaşlık Önerileri
- Antivirüs Programı Kullanımı: Bilgisayarlarda mutlaka güncel bir antivirüs programı bulunmalı ve güncellemeler takip edilmelidir.
- Gizlilik Ayarları: Sosyal ağ profillerinin gizlilik ayarları yapılmalı ve arama motorlarında görünmeyecek şekilde düzenlenmelidir.
- Web Tarayıcı Ayarları: Kişisel içeriklerin paylaşılmaması ve “izlenmeme” (do not track) özelliğinin aktif olması sağlanmalıdır.
- Çevrimiçi Bankacılık Güvenliği: Ortak ağlardan bankacılık işlemleri yapılmamalı ve güvenli internet siteleri tercih edilmelidir.
Dijital vatandaşlık bilinci oluşturmak için çocuklarımızın dijital kullanım alışkanlıklarını gözlemlemek ve onları internet ortamındaki riskler hakkında eğitmek önemlidir. Çocuklarımıza spam maillerden ve zararlı bildirimlerden korunmayı öğretmek, dijital vatandaşlık eğitiminin ilk adımı olabilir.