Çocuklarda İnatlaşma: Nedenleri ve Çözümleri
Harikalar Diyarı Eğitim Kurumları Psikoloji Koordinatörü Uzman Klinik Psikolog Elif Köse, çocuklarda inatlaşma nedenleri ve çözümleri üzerine bilgiler veriyor. İnatlaşma, her yaşta ve her insanda ortaya çıkabilen bir davranış biçimidir. Genetik bilimciler, inat geninin var olduğunu savunurken, davranış bilimciler ise inadın sonradan öğrenilen bir davranış olduğunu belirtirler.
Çocuklarda İnatlaşma Nedenleri
Özellikle 2-6 yaş arasında belirginleşen inatlaşma dönemi, "direnme dönemi" olarak adlandırılır. Bu dönem, dil gelişiminin hızlandığı, çocuğun duygu, düşünceler ve olaylar arasında bağlantılar kurmaya başladığı, kişilik kazanma çabalarının olduğu bir süreçtir. 18. aya kadar anne babasının söylediklerini kabul eden çocuk, bu dönemde kendisinin bir birey olduğunun farkına varır ve kendini kanıtlama çabası içerisine girer.
Çocuk, duygu ve düşüncelerini ifade etmeye başladıkça her istediğinin gerçekleşmediğini fark eder ve bu engellenme, öfke nöbetlerine neden olabilir. 2-6 yaş arasında görülen bu inat dönemi, çocuğun sıklıkla ısrar ettiği, kurallara uymakta zorlandığı ve ebeveynlerinden ayrışarak kimlik savaşı verdiği bir dönemdir.
Çocuklarda İnatlaşmanın Çözüm Önerileri
Çocuklarda inatlaşma, her yaş döneminde görülebilir. Bağımsız bir birey olma farkındalığı ve dünyayı keşfetme merakı bu süreci tetikler. Çocuklar, ebeveynleri ve çevresindekilerle her konuda çatışmaya girebilirler. Bu süreçte ebeveynlerin tutumu oldukça önemlidir. Gereksiz çatışmalar, hem ebeveynleri hem de çocukları yıpratır.
Ebeveynlerin ısrarı ve inatlaşması, çocuğun stres hormonlarının salgılanmasına yol açar ve bu durum, çocuğun büyümesini ve gelişimini olumsuz etkileyebilir. Çocuğun bu dönemde edindiği tecrübeler, ileriki yaşlarda sosyal gelişimini ve özgüvenini etkiler.
Öneriler
- Sakin Kalın: Ebeveynlerin sakin kalabilmesi, çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlar. Öfkeli davranışlar, çocuğun da öfkeli olmasına neden olabilir.
- Destekleyici Olun: Çocuğun kendi başına yapmak istediklerini (yemek yemek, kıyafet seçmek vb.) desteklemek, onun özgüvenini artırır.
- Amaçları Açıklayın: Çocuğunuzun amacı genellikle sizin dediğinizin tersini yapmak olacaktır. Bu durumu fark ederek gereksiz çatışmalardan kaçının.
- Kuralları Açıklayın ve Tutarlı Olun: Kuralların nedenlerini kısa ve net bir şekilde açıklayın. Tutarlı ve kararlı olun.
- Seçenekler Sunun: Çocuğa seçenekler sunarak bağımsız bir birey olarak görüldüğünü hissettirin.
- Sorumluluk Verin: Çocuğun yapabileceği sorumluluklar vererek özgüven kazanmasına yardımcı olun.
- Dikkatini Dağıtın: Çocuğun ilgisini sevdiği başka bir noktaya çekmeye çalışın.
- Yumuşak ve Kararlı Olun: Çocuğa kararlı ve tutarlı, fakat sevecen bir tavırla yaklaşın. "Hayır" denilen bir şeye sonradan "evet" demeyin.
- Pozitif İfadeler Kullanın: Yasaklar koymak yerine, çocuğun kurallara uymasını ödüllendirerek olumlu davranışlarını pekiştirin.
- Ortak Bir Dil Kullanın: Aile içinde herkesin uyduğu kurallar konusunda anne ve babanın ortak bir dil kullanması önemlidir.
Uzman Yardımı Alın
Eğer inat davranışı her türlü olumlu yaklaşıma rağmen düzelmiyorsa, çocukta ruhsal bir duruma işaret ediyor olabilir. Ruhsal travmalar, depresyon ve kaygı bozuklukları çocuklarda inatçı davranışlara sebep olabilir. Bu durumda bir uzmana danışmak önemlidir.
İnatlaşma sürecinde, inadın şiddeti ve süresi, krize neden olan sorunun nasıl çözülebileceği konularında dikkatli olunmalıdır. Çocuğun duygularının anlaşılması ve yapıcı ortak çözümlerin bulunması, bu dönemi sağlıklı bir şekilde atlatmasına yardımcı olacaktır.