Bilişsel Gelişim Nedir?
Bilişsel gelişim, doğumdan itibaren bir bireyin çevresini algılama, anlama ve etkileşimde bulunma yeteneklerinin zamanla gelişim sürecidir. Bu süreç, bireyin zihinsel işlevlerini, düşünme ve öğrenme becerilerini kapsamaktadır. Kısacası, bilişsel gelişim, bir kişinin bilgi edinme, düşünme, problem çözme ve dünya ile etkileşim kurma yeteneklerinin gelişimidir.
Çocuklarda Bilişsel Gelişim
Bilişsel gelişim, çocukların dünyayı anlama ve etkileşimde bulunma yeteneklerini kapsayan geniş bir süreçtir. Bu süreç, çeşitli zihinsel bileşenleri içerir:
- Algı ve Bellek: Çocuklar çevresindeki bilgileri algılar ve bu bilgileri kısa ve uzun süreli hafızalarında saklar.
- Dil Gelişimi: Çocuklar, öğrendikleri bilgileri dil aracılığıyla ifade etmeyi öğrenir.
- Dikkat ve Akıl Yürütme: Çocuklar dikkatlerini belirli bir noktaya odaklayabilir ve problem çözme yeteneklerini geliştirirler.
- Yaratıcılık ve Problem Çözme: Çocuklar yeni bilgiler edinir ve bu bilgileri kullanarak yaratıcı çözümler geliştirirler.
Bu zihinsel süreçler sayesinde çocuklar, edindikleri bilgileri düzenler ve yeni bilgilerle bağlantılar kurar. Her yaşa özgü gelişimsel hedeflere ulaşarak sağlıklı bir yetişkin olma yolunda ilerlerler.
Bilişsel Gelişimin Dönemleri
Somuttan Soyuta Geçiş:
- 0-6 Yaş Dönemi: Bu dönemde çocuklar somut düşünce yapılarına sahiptir. Çocuklar çevreden gelen uyaranları (dokunma, işitme, görme vb.) algılar, bu bilgileri hafızalarında saklar ve zamanla soyut düşünme becerilerini geliştirmeye başlarlar. Bu dönem bilişsel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir.
Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri:
Duyu-Hareket (Duyusal Motor) Dönemi (0-2 yaş):
- Çocuklar, dünyayı duyusal algılar yoluyla tanımaya başlar. Bu dönemde refleksif hareketler zamanla amaçlı davranışlara dönüşür. Çocuklar nesneleri gözlemler ve saklanan nesnelerin varlığını hatırlamaya başlarlar.
İşlem Öncesi Dönem (2-6/7 yaş):
- Sembolik Dönem (2-4 yaş): Çocuklar konuşmaya başlar, öğrendiklerini zihninde simgeler. Benmerkezci düşünce yapısı baskındır ve nesneleri canlı gibi algılar.
- Sezgisel Dönem (4-7 yaş): Benmerkezci düşünce azalır, empati gelişir. Çocuklar nesnelerin dikkat çekici özelliklerine odaklanır ve diğer özelliklerini gözden kaçırabilir.
Somut İşlemler Dönemi (7-12 yaş):
- Çocuklar, nesnelerin çeşitli özelliklerini değerlendirir ve somut işlemlerle problem çözebilirler. Kavramları farklı özelliklere göre gruplama yeteneği gelişir ve soyut kavramları somutlaştırarak anlayabilirler. Sayılarla işlem yapabilir ve uzun cümlelerle düşüncelerini ifade edebilirler.
Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üzeri):
- Ergenliğin başlangıcıyla birlikte soyut düşünme becerileri gelişir. Çocuklar, problemleri değişkenler arasında ilişkiler kurarak çözebilir ve kendilerine ait düşünce ve değerler geliştirmeye başlarlar. Eleştirel düşünme becerileri ilerler ve kendi fikirlerini savunabilirler.
Bu gelişimsel dönemler, çocukların bilişsel becerilerini ve düşünce yapılarını anlamak açısından önemlidir. Her dönem, çocukların öğrenme ve düşünme yeteneklerini nasıl geliştirdiklerini belirleyen temel aşamaları içerir.